«Η αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης που προέκυψε μετά την τραγική έκρηξη στη ναυτική βάση “Ευάγγελος Φλωράκης” και η επιτακτική ανάγκη για στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας»
Ενεγράφη από κ. Γιώργου Περδίκη, βουλευτή του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών
Έχουν ήδη περάσει 7 σχεδόν μήνες από εκείνο το απίστευτο χάραμα που συντάραξε συθέμελα το λαό μας, πολιτικά και κοινωνικά. Δεν θα αναπτύξω περισσότερο αυτό το θέμα, οι μνήμες είναι ακόμη νωπές και η πλήρης εικόνα του κακού που μας βρήκε πιστεύω πως ακόμη δεν έχει γίνει ξεκάθαρη. Σήμερα θα επικεντρωθούμε στη συζήτηση των επιπτώσεων που η έκρηξη αυτή είχε στο ενεργειακό ισοζύγιο του κράτους μας και ποια στρατηγική αντιμετώπισης οφείλουμε να θέσουμε σε εφαρμογή, αν πρόκειται τα μαθήματα να αρχίσουν επιτέλους να γίνονται μαθήματα σε αυτό τον τόπο.
Το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών από την ίδρυση του το 1996, άρθρωσε λόγο κριτικό για το ακολουθούμενο μοντέλο ανάπτυξης. Προτείναμε μια άλλη μορφή βιώσιμης οικονομίας, μακριά από αναπτυξιακές μονοκαλλιέργειες, ξέφρενους ρυθμούς ανάπτυξης και ριψοκίνδυνους σχεδιασμούς. Στο τομέα της ενέργειας ζητήσαμε την απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τις άλλες ρυπογόνες μορφές καυσίμων. Από το 1996 ζητούμε να προωθηθούν οι ΑΠΕ δηλαδή η ηλιακή, η αιολική ενέργεια, η γεωθερμία, η χρήση της βιομάζας κ.ο.κ. Ζητήσαμε από τις εκάστοτε κυβερνήσεις τη στροφή προς τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ως τομέα ανάπτυξης με βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη, στον οποίο δραστηριοποιούνται πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (η ραχοκοκαλιά της εθνικής μας οικονομίας) και που προσφέρει ανεξάντλητη δυνατότητα ανάπτυξης.
Δυστυχώς, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 2004 όταν η Κύπρος – ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης - άρχισε να εφαρμόζει υποχρεωτικά της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Η Κύπρος έχει ετοιμάσει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανανεώσιμη Ενέργεια (ΕΣΔΑΕ) σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ η οποία καθορίζει τον συνολικό στόχο για συνεισφορά των ΑΠΕ το 13% στην τελική ενεργειακή κατανάλωση το 2020, στο 16% τη συνεισφορά του ηλεκτρισμού που παράγεται από ΑΠΕ στην συνολική παραγωγή ηλεκτρισμού, στο 23,5% τη συνεισφορά της θερμότητας/ψύξης που παράγεται από ΑΠΕ και στο 4,9% τη συνεισφορά στις μεταφορές. Επιπλέον, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει δεσμευτεί σε μείωση 20% στην συνολική εκπομπή ρύπων.
Η υφιστάμενη συνεισφορά των ΑΠΕ στο συνολικό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας ανέρχεται σήμερα μόλις στο 5,26%, και προέρχεται κυρίως από τη χρησιμοποίηση της ηλιακής ενέργειας στη θέρμανση νερού στις οικίες.
Όσον αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, σήμερα βρισκόμαστε στο πενιχρό ποσοστό του 1,4% έναντι του στόχου του 16% που έχουμε δεσμευτεί να φτάσουμε μέχρι το 2020. Υπενθυμίζουμε ότι οι στόχοι αυτοί είναι οι λιγότερο φιλόδοξοι σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και μας βρίσκουν –ως Οικολόγους- αντιθέτους. Η Κύπρος έπρεπε να έχει ψηλούς στόχους για τις ΑΠΕ και όχι να στοχεύει χαμηλά.
Δυστυχώς η έκρηξη στο Μαρί τον περασμένο Ιούλιο έχει αναδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας (αν υπήρχε αμφιβολία ποτέ), ότι δεν αποδίδει να τοποθετούμε όλα τα αυγά μας στο ίδιο καλάθι. Εάν είχε προωθηθεί η ενεργειακή πολιτική του κράτους μας όπως είχε διαμορφωθεί και ανακοινωθεί από την προηγούμενη διακυβέρνηση, αυτή τη στιγμή δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ενοικιάζουμε ηλεκτρογεννήτριες για την παραγωγή ενέργειας, υποβαθμίζοντας κατά πολύ την ποιότητα του αέρα μας και εκθέτοντας το κράτος μας ανυπολόγιστα για την αύξηση των ρύπων, για να μην μιλήσουμε για τα επιπλεόν πρόστιμα που θα επιβληθούν και θα υποχρεωθεί να πληρώσει και πάλιν ο Κύπριος καταναλωτής μέσω της τιμολόγησης του ηλεκτρικού ρεύματος.
Είναι ξεκάθαρη η έλλειψη βούλησης της τωρινής κυβέρνησης να προωθηθεί η εγκατάσταση συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για αντιμετώπιση του οξύτατου ενεργειακού προβλήματος που περνά η χώρα μας, το οποίο έχει οξυνθεί μετά το τραγικό ατύχημα στο Μαρί. Τα κονδύλια για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) συρρικνώνονται, και παρά τις χιλιάδες αιτήσεις που αναμένουν έγκριση για επιχορήγηση τα τελευταία 3 χρόνια και την ανάγκη να διασφαλιστούν άμεσα επιπλέον 80MW για να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση σε ηλεκτρικό ρεύμα το επικείμενο καλοκαίρι, το υπουργικό συμβούλιο καθυστερεί στην προώθηση των αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων για να μπορούν άμεσα να αδειοδοτηθούν προγραμματιζόμενα έργα ΑΠΕ που θα κάλυπταν αυτό το κενό.
Γενικά φαίνεται ότι η κυβέρνηση φαίνεται να αγνοεί τις δυνατότητες προώθησης ριζοσπαστικών φιλολαϊκών πολιτικών στον τομέα της ενέργειας. Είμαι βέβαιος ότι στη συνέχεια οι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος θα παρουσιάσουν την εικόνα διαφορετικά. Θα αναφερθούν στα πόσα αιολικά πάρκα που έχουν εγκατασταθεί τα 4 τελευταία χρόνια, στις πόσες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ έχει χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και στα 60 κυβερνητικά κτίρια με φωτοβολταϊκά με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν μηδενίζουμε τις θετικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων. Άλλωστε σε πολλές απ’ αυτές έχουμε συμβολή, πότε με φοβέρες και διαμαρτυρίες και πότε με εισηγήσεις και διάλογο. Δεν θα μπούμε επίσης στο διάλογο εάν έγιναν όλα σωστά, αν δεν εξυπηρετήθηκαν κομματικά ή προσωπικά συμφέροντα και εάν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο διαφορετικό και καλύτερο. Μένω στο σίγουρο και αδιαμφισβήτητο: όταν ένα πρωί χάθηκε η δυνατότητα παραγωγής 798MW από τα 1520MW που ήταν διαθέσιμα στο νησί (δηλαδή το 52,5% της ικανότητας ηλεκτροπαραγωγής της ΑΗΚ), αυτή η χώρα δεν είχε εναλλακτικές λύσεις βασισμένες στις ΑΠΕ. Ούτε στράφηκε προς τις ΑΠΕ για να καλύψει έστω και ένα μέρος των άμεσων και μεσοπρόθεσμων αναγκών. Αντίθετα, τα μέτρα που λήφθηκαν – για τα οποία όλοι σας συγχαίρετε την ΑΗΚ και για τα οποία η κυβέρνηση περηφανεύεται – συντείνουν στην εξάρτηση της παραγωγής ηλεκτρισμού από ρυπογόνες πηγές (πιο ρυπογόνες από πριν). Κατέφυγαν οι αρμόδιοι σε αγορά ηλεκτρικού ρεύματος από τα κατεχόμενα, ενοικίαση κινητών γεννητριών και προώθηση της τοποθέτησης γεννητριών σε ουσιώδεις ή ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τούτα τα μέτρα έπρεπε να ήταν προσωρινά και να κάλυπταν τις επείγουσες ανάγκες. Το γεγονός ότι κάποια απ’ αυτά έχουν διάρκεια 6 ή 8 ή 12 μήνες, αποδεικνύει ότι οι αρχές απέτυχαν να αντιμετωπίσουν την κρίση κατά τρόπο βιώσιμο και αειφορικό. Όπως λέγεται «δεν σκοτώνεις μια μύγα, με την μπαζούκα». Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται αυτό το καιρό, έχουν να κάνουν με ρύπους και με υπερβολικό κόστος. Μόνο τους πλεονέκτημα η ευκολία και η προχειρότητα. Αυτά εμάς δεν μας αρκούν, και δεν πρέπει να αρκούν κανένα σώφρωνα (ή νούσιμο) άνθρωπο και πολιτικό.
Επιβάλλεται ο καταρτισμός ενός σχεδίου ταχύτατης εισαγωγής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μας ισοζύγιο. Οι ενεργειακοί σχεδιασμοί πρέπει να αναθεωρηθούν με βάση τα νέα δεδομένα. Η ανακατασκευή όλων των κατεστραμμένων μονάδων πρέπει να συγκριθεί οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτικά με την ανάπτυξη μεγάλων επενδύσεων στον τομέα των ΑΠΕ. Σύμφωνα με τις απόψεις πολλών ειδικών φαίνεται να είναι φρονιμότερο να εγκαταλειφθούν οι παλιές μονάδες οι οποίες δεν μπορούν να είναι αποδοτικές ούτε με καύσιμο το φυσικό αέριο.
Όσον αφορά τα άμεσα μέτρα είχαμε προτείνει αμέσως μετά το ατύχημα τα εξής:
1) Όλες οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ που βρίσκονταν σε στάδιο αδειοδότησης και ήταν «ώριμες», να θεωρηθούν από την πρώτη μέρα ως εγκεκριμένες και να ενωθούν με το δίκτυο της ΑΗΚ.
2) Να καταργηθεί άμεσα η απαγόρευση τοποθέτησης οικιακών αιολικών γεννητριών στα όρια ανάπτυξης των οικισμών.
3) Να προωθηθούν σχέδια για εγκατάσταση κινητών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο με φωτοβολταϊκή ή ηλιοθερμική τεχνολογία.
4) Να τοποθετηθούν κινητές μονάδες ΑΠΕ στις βιομηχανικές περιοχές και σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες.
5) Να ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση η άμεση διεκπεραίωση και έγκριση όλων των αιτήσεων που υπέβαλε η Κύπρος στα πλαίσια του προγράμματος ΝΕR300 και αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή.
6) Να ανοίξει άμεσα το σχέδιο χορηγιών για τις Α.Π.Ε και να απλοποιηθούν οι διαδικασίες έγκρισης των αιτήσεων με στόχο την εισαγωγή στο σύστημα μεγάλων και μικρών παραγωγών (π.χ. νοικοκυριά).
Μετά από καθυστέρηση 6 μηνών η κυβέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο για αύξηση του τέλους για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Υπενθυμίζεται ότι το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών είχε καταθέσει πρόταση νόμου στη Βουλή των Αντιπροσώπων από τον Ιούλιο με το ίδιο περιεχόμενο, προκειμένου να συνεχιστεί η κρατική χορηγία για τις φωτοβολταϊκές (ηλιακές στέγες) ως μια οικολογική λύση στο θέμα της ενέργειας, που έγινε πιο κρίσιμο μετά την έκρηξη στο Μαρί.
Η κυβέρνηση άφησε να εξαντληθούν οι πόροι του ταμείου των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, πάγωσε την αγορά και τη ζήτηση για φωτοβολταϊκές στέγες και διέκοψε για 8 ολόκληρους μήνες το πρόγραμμα χορηγιών για εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ. Και δεν έφτανε αυτό, το Σχέδιο Χορηγιών για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα τροποποιηθεί με περαιτέρω αποκοπή και μείωση των κινήτρων.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου όσον αφορά το Ταμείο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αλλά και ούτε η πρώτη φορά που θα παραθέσουμε τις συγκεκριμένες προτάσεις μας για υπερπήδηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει.
Προτείνουμε λοιπόν:
1) Το 40% των εσόδων του ταμείου για τις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας να διατίθενται στους απλούς πολίτες για τοποθέτηση ηλιακών στεγών σε κατοικίες.
2) Τα έσοδα από τη δημοπράτηση των ρύπων να διατίθενται αποκλειστικά για το ταμείο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλες περιβαλλοντικές δράσεις (αντιλαμβανόμαστε ότι προωθείται η διάθεσή του στην ΑΗΚ για αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης που έχει προκύψει μετά το Μαρί).
3) Να εφαρμοστεί το net metering στις οικιακές εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών (Πρόκειται για την εγκατάσταση ενός δεύτερου μετρητή ο οποίος μετρά την ενέργεια η οποία έχει παραχθεί και διοχετεύεται στο δίκτυο. Γίνεται η μέτρηση της ενέργειας που κατανάλωσε το κτήριο, μετριέται και η παραγωγή από τις ΑΠΕ και απλά αφαιρείται από την κατανάλωση ενέργειας του σπιτιού).
4) Να συνδεθούν οι κοινωνικές παροχές προς ευάλωτες ομάδες με προγράμματα στήριξης για τοποθέτηση ηλιακών στεγών (πρόταση Οικολόγων για 5.000 ηλιακές στέγες σε πολύτεκνες οικογένειες).
5) Να καταργηθούν γραφειοκρατικές και απαγορευτικές διατάξεις της νομοθεσίας (π.χ. η απαγόρευση των οικιακών ανεμογεννητριών) (γραφειοκρατία).
Δυστυχώς δεν βλέπουμε κανένα σχεδιασμό από μέρους της κυβέρνησης για να μειώσει την κατάχρηση ενέργειας στην Κύπρο, και κατ’ επέκταση και την εκπομπή ρύπων. Η ενεργειακή πολιτική του κράτους μας είναι ανερμάτιστη. Δεν υπάρχει σχεδιασμός εξοικονόμησης ενέργειας, αύξησης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η εξάρτηση της χώρας από εισαγόμενες ενεργειακές πηγές (σήμερα το πετρέλαιο, αύριο το φυσικό αέριο) είναι καθολική και καταθλιπτική. Ήδη η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου επιβαρύνεται με την εξαγορά δικαιωμάτων στα πλαίσια του προγράμματος εμπορίας των ρύπων, ποσά τα οποία επιβαρύνεται ο καταναλωτής μέσω αυξήσεων στο κόστος της τιμής του ρεύματος.
Κατά την εξέταση του κρατικού προϋπολογισμού για το 2012 παρατηρήσαμε ότι η κυβέρνηση προώθησε την παγοποίηση των άλλων προγραμμάτων που στόχευαν στην μείωση της σπατάλης ενέργειας: συστήματα για θερμομόνωση υφιστάμενων κατοικιών, εγκατάσταση συστημάτων για επεξεργασία των γκρίζων νερών, εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων και τόσες άλλες μικρές αλλά πολύ σημαντικές χορηγίες που βοηθούν άμεσα τον κάθε πολίτη αυτή την δύσκολη οικονομικά περίοδο. Αντίθετα, ο προϋπολογισμός του 2012 προβλέπει αλματώδη αύξηση των κονδυλίων που αφορούν τις δαπάνες για Φωτισμό, Θέρμανση & Καύσιμα στα κρατικά κτίρια. Τα περισσότερα κρατικά τμήματα αιτούνται αύξησης του κονδυλίου που αφορά το Φωτισμό, τη Θέρμανση και τα Καύσιμα, κατά μέσο όρο 17%. Κάποια τμήματα παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 25% και 35%.
Είναι θέση μας ότι η κυβέρνηση όφειλε να:
• Δώσει χορηγίες μέσω προγραμμάτων για αλλαγή παλαιών συστημάτων θέρμανσης (π.χ. 15 χρόνων) σε σπίτια λόγω της χαμηλής τους ενεργειακής απόδοσης.
• Επισπεύσει την εφαρμογή της πρόνοιας για την ενεργειακή απόδοση που αφορά τον έλεγχο των μεγάλων συστημάτων θέρμανσης και ψύξης.
• Εκπαιδεύσει και πιστοποιήσει εταιρείες και άτομα για διενέργεια ελέγχων και παροχή συμβουλών σε ιδιωτικές εταιρείες με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.
• Εφαρμόσει την νομοθεσία για την υποχρεωτική έκδοση τελικού πιστοποιητικού για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων σε όλα τα κτίρια (και όχι μόνο τα καινούργια).
Θέτουμε λοιπόν το καίριο ερώτημα: ποια είναι η πολιτική του κράτους μας για την εξασφάλιση ομαλής παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και την μείωση των ρύπων για την παραγωγή ηλεκτρισμού; Η αγορά ρεύματος από τα κατεχόμενα κάθε φορά που έλλειψη προνοητικότητας θα μας φέρνει στα όρια αντοχής του υφιστάμενου συστήματος παροχής ηλεκτρισμού; Ή μήπως θεωρούμε πως η ανεύρεση φυσικού αερίου εντός της ΑΟΖ μας θα επιλύσει αυτόματα τις ενεργειακές μας ανάγκες;
Κατά την άποψη μας μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία για λύσεις. Αντί να στραφούμε στον επικίνδυνο και επισφαλή από πολιτική και τεχνική άποψη τουρκικό ηλεκτρισμό αντί να ξοδεύουμε δεκάδες εκατομμύρια σε ενοικίαση γεννητριών και αντί να ξοδέψουμε δισεκατομμύρια για να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη (με την επισκευή όλων των μονάδων στο Βασιλικό) ας δώσουμε την ευκαιρία στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – επιτέλους – να αναπτυχθούν και να παράξουν φθηνό και χωρίς ρύπους ηλεκτρικό ρεύμα.
Καλώ έστω και τώρα την Κυπριακή Κυβέρνηση να εγκαταλείψει την ανεύθυνη πολιτική της στο θέμα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και να προχωρήσει επιτέλους τολμηρά, επενδύοντας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για το καλό του περιβάλλοντός μας αλλά και της τσέπης του Κύπριου καταναλωτή, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
